"πραγματικά κύριοι είναι αυτοί που υπερασπίζονται πάντα χαμένες υποθέσεις" (1)

Απ' τα Βαλκάνια έως την Κριμαία για μια 'ματοβαμμένη σημαία...

Του Andrej Nikolaidis

(από το Guardian 3/3/14)

Ο Χόρχε Λούις Μπόρχες είπε κάποτε ότι "πραγματικά κύριοι είναι αυτοί που υπερασπίζονται πάντα χαμένες υποθέσεις". Αν ψάχνετε σήμερα για μια σχεδόν σίγουρα χαμένη υπόθεση θα την βρείτε στην Ουκρανία, αφού αν τελικά η κατάσταση οδηγηθεί σε πόλεμο, όποιος και να νικήσει, ο λαός θα βγει χαμένος.

Εμείς, οι πολίτες της Βοσνίας, μπορούμε να σας πούμε ένα δύο πράγματα για το τι σημαίνει να είσαι χαμένος. Ηταν Απρίλιος του 1992, στο ξεκίνημα της πολιορκίας του Σαράγιεβο. Ημουν  ένας μακρυμάλλης έφηβος που φόραγε μπλου τζην και μια μπλούζα με τη διάσημη στάμπα Unknown Pleasures. Από το παράθυρο του διαμερίσματός μας στα προάστια, έβλεπα τα κανόνια τους Λαϊκού Γιουγκοσλαβικού Στρατού από το στρατόπεδο της Λουκάβιτσα να ρίχνουν στο Σαράγεβο. Ο στρατός ήταν υπό τον έλεγχο του Σλόμπονταν Μιλόσεβιτς, πρόεδρου της Σερβίας.

Το Κρατικό Ραδιόφωνο μετάδιδε τη συνομιλία μεταξύ του Βόσνιου προέδρου Αλία Ιζετμπέγκοβιτς και του στρατηγού του Γιουγκοσλάβικου Στρατού Μίλουτιν Κούκανιατς. Ο Ιζετμπέγκοβιτς ζήταγε από το στρατό να σταματήσει το βομβαρδισμό. Ο Κούκανιατς υποστήριζε ότι ούτε μια κανονιά δεν είχε πέσει από τις θέσεις του στρατού. Θυμάμαι, λες κι ήταν χτες, το ποτήρι γάλα που είχα μπροστά μου να χοροπηδάει στο τραπέζι στο ρυθμό των κανονιών που «δεν έπεφταν» στο Σαράγιεβο.

Όταν οι κοινοί άνθρωποι βρίσκονται στη δίνη μιας γεωπολιτικής καταιγίδας – όπως συμβαίνει στους πολίτες της Ουκρανίας σήμερα, ή όπως συνέβη στην οικογένειά μου στη Βοσνία – το δίλημμα αν το ποτήρι είναι μισογεμάτο ή μισοάδειο δεν έχει καμία σημασία. Πολύ σύντομα, το ποτήρι θα σπάσει.

Ο λαός στη Βοσνία ήταν τόσο αισιόδοξος τις πρώτες ημέρες, ακόμα και τους πρώτους μήνες, του πολέμου. Γείτονες έλεγαν ότι η Δύση δεν θα το επέτρεπε γιατί «είμαστε Ευρώπη». Η θεία μου έφυγε για το Βελιγράδι, αλλά αρνήθηκε να σηκώσει τα λεφτά της από την τράπεζα στο Σεράγιεβο. Όλα θα έχουν τελειώσει σε μια βδομάδα. Θα γυρίσουμε πολύ σύντομα, είπε. Ο πρόεδρος Ιζετμπέγκοβιτς, στο τηλεοπτικό του διάγγελμα στο λαό, είπε: «Κοιμηθείτε ήσυχα: Δεν θα γίνει πόλεμος».

Τελικά, ξυπνήσαμε μετά από έναν εφιάλτη που κράτησε 4 χρόνια.

Σήμερα, τα γεγονότα στην Ουκρανία είναι για μας τους Βόσνιους ένα τρομακτικό déjà vu. Οι παραλληλισμοί μεταξύ της Ουκρανίας σήμερα και της Βοσνίας το 1992 είναι προφανείς. Ο Ρωσικός στρατός έχει αναλάβει επιθετική δράση απέναντι στην Ουκρανία, όπως έκανε ο στρατός του Μιλόσεβιτς στη Βοσνία. Ο Πούτιν χαίρει μεγάλης υποστήριξης σε περιοχές της Ουκρανίας, όπως ο Μιλίσεβιτς σε σημαντικό μέρος της Βοσνίας και Εργεζοβίνης. Το Κίεβο έχει την υποστήριξη της ΕΕ και των ΗΠΑ, όπως την είχε τότε το Σαράγιεβο. Μέχρι ο Μπόνο και ο Παβαρότι είχαν τραγουδήσει για την Μις Σαράγιεβο. Όμως, όλα τα μουσικά τηλεγραφήματα υποστήριξης από τον ελεύθερο κόσμο δεν σταμάτησαν την εθνική κάθαρση στην ανατολική Βοσνία, κοντά στα σύνορα με τη Σερβία.

Πίσω από το αιματοβαμμένο παραπέτασμα του πολέμου στη Βοσνία και στα Βαλκάνια, πραγματοποιήθηκε η μετάβαση από τη γιουγκοσλαβική εκδοχή του σοσιαλισμού στον καπιταλισμό, υπό την καθοδήγηση της τρόικας της ΕΕ. Πίσω από το μπαλέτο των μαζών στις πλατείες του Κιέβου και τα γυμνάσια του Ρωσικού στρατού, υπάρχει μια ξεκάθαρη οικονομική λογική. Οι Βρυξέλλες ζήτησαν από το Κίεβο να υπογράψει μια συμφωνία ελεύθερου εμπορίου. Ηταν μια καλή συμφωνία για την ΕΕ, αλλά προφανώς όχι για την Ουκρανία. Στη συνέχεια, η Μόσχα προσφέρθηκε να βοηθήσει το Κίεβο, όχι, βέβαια, αφιλοκερδώς: 9 δις £ βοήθεια, μείωση των τιμών του φυσικού αερίου κατά 30% και μεγάλες επιχειρηματικές συμφωνίες για την Ουκρανική βιομηχανία. Μετά, ο Βίκτωρ Γιανουκόβιτς απέρριψε την Ευρωπαϊκή προσφορά της Ευρώπης. Και το φιλοευρωπαϊκό κίνημα της πλατείας Μαϊντάν ξέσπασε….

Όπως σημειώνει ο οικονομολόγος Μάικλ Ρόμπερτς, «ο Ουκρανικός λαός βρίσκεται μπροστά σ’ ένα δίλλημα χωρίς πραγματική επιλογή: είτε διαλέγει τον Ρωσικό καπιταλισμό των διαπλεκόμενων υπό τον  έλεγχο της KGB είτε διαλέγει τους εξίσου διεφθαρμένους Ευρωπαϊστές «δημοκράτες».

Ο Ρόμπερτς προβλέπει ότι το εξωτερικό χρέος της Ουκρανίας θα διπλασιαστεί «καθώς θα πάρει νέα δάνεια από το ΔΝΤ και το κόστος του τωρινού χρέους θα εκτιναχτεί στο μέτρο που η χρύβνια θα υποτιμάται έναντι του δολαρίου και του ευρώ». Κάτι που εμάς εδώ στην πρώην Γιουγκοσλαβία δεν μας εκπλήσσει καθόλου. Όταν ξεκινούσε η διάλυση, το εξωτερικό χρέος της Γιουγκοσλαβίας ήταν 9,5 δις € Μετά την τόση βοήθεια που πήραμε από την τρόικα, το χρέος σήμερα ξεπερνάει τα 107 δις

Στον αγώνα τους να υπερνικήσουν τη Ρωσική κατοχή και να επιζήσουν από όλους τους Δούρειους Ιππους των θεσμών του παγκόσμιου καπιταλισμού, ελπίζω τουλάχιστον ότι ο λαός στην Ουκρανία διδάχτηκε κάτι από τον πόλεμο στη Βοσνία – ότι ο δυτικός από μηχανής θεός που θα επιλύσει την κατάσταση και θα τους οδηγήσει στη γη της επαγγελίας της ΕΕ δεν θα εμφανιστεί ποτέ.

Η Βοσνία σήμερα είναι μια φτωχή και διαιρεμένη χώρα,  περισσότερο απ’ όσο ήταν το 1992. Παλιοί πολεμιστές, πεινασμένοι και άρρωστοι, συγκεντρώνονται και διαμαρτύρονται. «Οσο εμείς ματώναμε, αυτοί κλέβανε» λένε. Στο παρελθόν, ήταν έτοιμοι να πεθάνουν για τη χώρα τους και το λαμπρό μέλλον της. Κάποιοι Βόσνιοι έβλεπαν το μέλλον τους κάτω από τη σημαία της Βοσνίας και της ΕΕ, άλλοι κάτω από τη σημαία της Κροατίας και της ΕΕ και άλλοι, τέλος, κάτω από τη σημαία της Μεγάλης Σερβίας. Πολλές σημαίες, αλλά μία, κοινή για όλους, φτώχεια.

Τώρα το ξέρουν: η σημαία δεν είναι παρά ένα κουρέλι στον άνεμο. Και ναι, οι μόνοι πραγματικά κύριοι είναι πάντα οι χαμένοι.