Οικονομική κρίση; Δεν είναι δα και κάτι καινούριο!
Πότε δηλαδή τα οικονομικά φτωχών και προλετάριων γνώρισαν άνθιση;
Εντάξει, τώρα τα πράγματα είναι πιο σοβαρά και η κρίση εδώ και πέντε μήνες εξαπλώνεται διεθνώς. Πότε όμως στην παγκόσμια καπιταλιστική ιστορία η αναδιανομή του κοινωνικού πλούτου ήταν δίκαιη και οι όποιες κοινωνικές υπηρεσίες λειτουργούσαν για το κοινό συμφέρον; Μήπως ανέκαθεν η Οικονομία δεν ήταν δομιμημένη ταξικά και η πολιτική της διαχείριση κρατικά κατοχυρωμένη;
Το πλαστικό χρήμα, οι μετοχές και τα ομόλογα, τα δάνεια, οι επιταγές κοκ, το σύγχρονο σύστημα εκμετάλλευσης και κερδοσκοπίας (επονομαζόμενο και «χρηματοπιστωτικό») εξάντλησε τα όρια του και κατέρρευσε σαν αλβανική πυραμίδα της εποχής Μπερίσα.
Και ενώ λοιπόν το «κακό» ξεκινάει από την απληστία του τραπεζιτικού συστήματος, οι τράπεζες είναι αυτές που ενισχύονται οικονομικά βάσει κρατικών επιλογών και αποφάσεων. 30 δισεκατομμύρια ευρώ όχι στους πληγέντες χρεών και κατασχέσεων αλλά στους δήμιους της χρηματοπιστωτικής τυραννίας. Δεν είναι τυχαίο ότι όλο και πιο συχνά αλλά και με περισσότερο μένος διαδηλωτές επιτείθονται σε τράπεζες καταδεικνύοντας τες ως #1 υπεύθυνο της κρίσης.
Από την άλλη εξουσία και αφεντικά δρομολογούν σαν διέξοδο αντεργατικές πολιτικές, μέτρα λιτότητας, νέους φόρους και νέες περικοπές και απολύσεις. Επωφελούνται των περιστάσεων για να περάσουν μέτρα που ήδη είχαν στα σκαριά, γιατί όπως είναι αναμενόμενο στόχος δεν είναι η «ενίσχυση του κόσμου της εργασίας» αλλά η διασφάλιση της αισχροκέρδειας και της ταξικής εκμετάλλευσης.
Χαρακτηριστικό της ελληνικής πραγματικότητας (και όχι μόνο) είναι πως τα έσοδα κάποιων λίγων και πολύ συγκεκριμένων από υπεξαιρέσεις και προμήθειες (βλ. υποθέσεις ομολόγων, siemens, Βατοπέδι κλπ) θα αρκούσαν για να καλύψουν τις στοιχειώδης κοινωνικές ανάγκες όλου του πληθυσμού.
Η κρίση είναι πρώτα απ’ όλα Πολιτική.
Έχει να κάνει με την χρεοκοπία ενός ολόκληρου συστήματος εκμετάλλευσης και με την ένδεια ενός κόσμου παραγωγής ψευδαισθήσεων επιτυχίας.
.
4 σχόλια:
ΣΥΝΤΟΜΗ ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΗΣ ΚΡΙΣΗΣ
Συνοπτικό υπόβαθρο της παρούσας οικονομικής κρίσης και ύφεσης.
Όπως και να δείχνει, η παρούσα κρίση δεν προέκυψε από το πουθενά. Μετά τον 2ο Παγκόσμιο Πόλεμο, η κυβέρνηση και η εργοδοσία επιθυμούσαν διακαώς να κατευνάσουν έναν πληθυσμό που είχε εξαντληθεί από τα χρόνια του πολέμου και των περιορισμών. Το ΕΣΥ ιδρύθηκε το 1948, και η ευκαιρία για την έκρηξη της ανοικοδόμησης δημιούργησε τη δυνατότητα «συμφωνιών παραγωγικότητας». Επρόκειτο για συμφωνίες μεταξύ εργοδοτών και συνδικάτων για την εφαρμογή βελτιώσεων στην παραγωγικότητα με αντάλλαγμα τη συμμετοχή στα κέρδη με την μορφή ψηλότερων μισθών.
Ο διακανονισμός αυτός διήρκεσε μέχρι τα τέλη της δεκαετίας του 60, οπότε δύο παράγοντες συνέκλιναν για να τον εκτροχιάσουν. Ο πρώτος ήταν το αυξανόμενο κύμα εργατικών αναταραχών με απεργίες και άλλες μορφές δράσης που εξαπλώθηκε σ’ όλο τον κόσμο. Πολλές απ’ αυτές πήραν τη μορφή άγριων απεργιών έξω από τον έλεγχο των συνδικάτων. Οι εργάτες είχαν μπουχτίσει από τα χρόνια που ενώ παρήγαγαν όλο και περισσότερο οι ζωές τους ακόμα περιορίζονταν στην εργασία, καθώς όλη αυτή η επιπλέον παραγωγικότητα δεν είχε οδηγήσει σε λιγότερες ώρες εργασίας.
Ο δεύτερος παράγοντας ήταν το τέλος της μεταπολεμικής οικονομικής έκρηξης, με συνέπεια η οικονομική ανάπτυξη να επιβραδυνθεί δραματικά – γεγονός που έκανε τις συμφωνίες παραγωγικότητας ασύμφορες στο πλαίσιο των μέχρι τότε επιπέδων κερδοφορίας. Επιπλέον ο αυξανόμενος πληθωρισμός κατέφαγε τις μισθολογικές βελτιώσεις της προηγούμενης δεκαετίας, γεγονός που έριξε λάδι στη φωτιά της εργατικής μαχητικότητας. Οι αγώνες της περιόδου εκείνης ήταν ιδιαίτερα επιτυχημένοι, με αποτέλεσμα οι εργάτες να κερδίσουν σημαντικές παραχωρήσεις από τους εργοδότες. Αυτό όμως προετοίμασε το έδαφος για μια συντονισμένη αντεπίθεση.
Στα τέλη της δεκαετίας του 70, η Μάργκαρετ Θάτσερ ήρθε στην εξουσία στο Ηνωμένο Βασίλειο, με αποστολή την καθυποταγή της εργατικής τάξης. Λίγο αργότερα την ακολούθησε ο Ρήγκαν στις ΗΠΑ. Και οι δύο, απομόνωσαν και επιτέθηκαν στους εργάτες τομέα με τομέα, κλείνοντας συμφωνίες με κάποια συνδικάτα ενώ επιτίθονταν σε άλλα, σε μια στρατηγική διαίρει και βασίλευε. Οι αποφασιστικές ήττες ήταν η απεργία των ανθρακωρύχων το 1984/85 στο ΗΒ και η επίθεση του Ρήγκαν στους ελεγκτές εναέριας κυκλοφορίας το 1981. Πρόκειται για ήττες από τις οποίες δεν έχουμε ακόμα συνέλθει.
Με τους εργάτες υποταγμένους, η Θάτσερ και ο Ρήγκαν προχώρησαν σε μια σειρά από μεταρρυθμίσεις οι οποίες προετοίμασαν το έδαφος για τη σημερινή κρίση. Κατά πρώτον, τα παλιά κέντρα εργατικής μαχητικότητας (ανθρακωρύχοι, βιομηχανικοί εργάτες) συστηματικά αποξηλώθηκαν και δόθηκαν εργολαβικά σε χαμηλόμισθες υπερπόντιες οικονομίες. Ενώ στο ΗΒ το 1971 το 70% του πληθυσμού απασχολούνταν σε πρωτογενείς βιομηχανίες (πχ ανθρακωρυχεία) ή στη βιομηχανία, σήμερα το 70% των εργατών απασχολούνται στον τομέα των υπηρεσιών. Δεύτερο, ο τραπεζικός τομέας απορυθμίστηκε σε τεράστιο βαθμό, επιτρέποντας έτσι τη δημιουργία κάθε είδους περίπλοκων αγορών «παραγώγων», οι οποίες εν τέλει οδήγησαν στο κραχ της τραπεζικής πίστης, καθώς αποδείχτηκε αδύνατο να γνωρίζουμε τελικά πόσο άξιζαν αυτά τα χαρτιά.
Άλλο ένα αποτέλεσμα της διάλυσης της μαχητικότητας των εργατών ήταν βέβαια η διατήρηση των μισθών σε χαμηλά επίπεδα, κι όλοι μας έχουμε συνηθίσει σε αυξήσεις κάτω από τον πληθωρισμό κάθε χρόνο (με άλλα λόγια μειώσεις μισθών). Παρόλο που αυτό ενισχύει την κερδοφορία, υπάρχει το πρόβλημα ότι έτσι οι καταναλωτικές δαπάνες – και κατ’ επέκταση η οικονομική ανάπτυξη – παραμένουν χαμηλές, δεδομένου ότι δεν μπορείς ν’ αγοράσει πολλά πράγματα όταν είσαι άφραγκος. Εκτός κι αν πάρεις πιστωτική κάρτα. Ετσι «λύθηκε» αυτό το πρόβλημα προσφέροντας μαζική καταναλωτική πίστη, βασισμένη κυρίως στην αύξηση των τιμών των ακινήτων, για να προσδώσει τη δυνατότητα δαπανών για την αγορά όλων των εμπορευμάτων που προέρχονταν από τα νέα βιομηχανικά κέντρα της Απω Ανατολής.
Παράλληλα, χωρίς πρωτογενείς βιομηχανίες ή εργοστάσια η οικονομία όλο και περισσότερο βασίζονταν στον τραπεζικό και χρηματοπιστωτικό τομέα, με το «τετραγωνικό μίλι» του Σίτυ στο Λονδίνο να είναι υπεύθυνο για το 5% της οικονομίας του ΗΒ. Αυτός ο τομέας πλέον εξαρτιόταν σε τεράστιο βαθμό από την αύξηση της τιμής των ακινήτων, με τα περίπλοκα «παράγωγα στεγαστικών δανείων» να αποτελούν ένα από τα κύρια στοιχεία ενεργητικού των μεγάλων τραπεζών. Ετσι όταν η φούσκα της αγοράς ακινήτων έσπασε, τα πάντα άρχισαν να γκρεμίζονται. Πασίγνωστες τράπεζες παραπαίουν στο χείλος της κατάρρευσης, το ίδιο με ολόκληρο το χρηματοπιστωτικό σύστημα. Η τραπεζική πίστη στέρεψε και μαζί της η οικονομία στράφηκε στην ύφεση.
Πολύς λόγος γίνεται για τη σύγκριση αυτής της κρίσης με την κατάρρευση του 1929, με τη διαφορά ότι κανένας δεν ξέρει πόσο θα χειροτερέψουν τα πράγματα, και αυτή τη φορά σε παγκόσμιο επίπεδο. Ηδη είχαμε ταραχές από απολυμένους από χιλιάδες εργοστάσια στην Κίνα, και ταραχές τροφίμων σε όλο τον πλανήτη, καθώς οι τιμές των τροφίμων αυξάνουν πολύ γρηγορότερα από τα εισοδήματα. Αυτό λοιπόν είναι το πλαίσιο για τις επερχόμενες επιθέσεις «ανάκαμψης» στο επίπεδο ζωής μας που σκοπό έχουν να μας κάνουν να πληρώσουμε για μια κρίση για την οποία δεν ευθυνόμαστε σε τίποτα.
Γραμμένο για το δελτίο Tea Break το Δεκέμβριο του 2008
[ Π² ]
Ο Μπίλυ Μπραγκ (Billy Bragg)
για τα 25 χρόνια από
τη μεγάλη απεργία των ανθρακωρύχων:
Υπάρχει ένα είδος πικρής ειρωνείας στο γεγονός ότι η Τράπεζα της Αγγλίας διάλεξε την 25η επέτειο της έναρξης της απεργίας των ανθρακωρύχων για να εκτοξεύσει το τελευταίο της όπλο στην προσπάθεια της να περιορίσει τα μέτωπα της φωτιάς που σαρώνουν τον παγκόσμιο καπιταλισμό. Το ειρωνικό χαμόγελο όσων αντιπαρατέθηκαν στον ωμό εγωισμό που βρισκόταν στην καρδιά του Θατσερικού πειράματος θα αντικατοπτρίζεται στα ανήσυχα βλέμματα αυτών που, αφού αγκάλιασαν ολόθερμα την ελεύθερη αγορά, ποτέ δεν σκέφτηκαν ότι τα πράγματα θα έφταναν εδώ που έφτασαν. Σαν το Τέρας του Φρανκεστάιν, ο Θατσερισμός στρέφεται ενάντια στους δημιουργούς του.
Υπάρχει κανένας που ειδικά σήμερα, θα σηκωθεί και θα σηκώσει το ποτήρι του εις υγείαν της εσκεμμένης καταστροφής της βιομηχανίας και της αντικατάστασής της από τον τομέα των οικονομικών υπηρεσιών; Ναι, υπήρχαν συνδικάτα που αντιστέκονταν στην αλλαγή, αλλά όποιος συνέλαβε την ιδέα ότι η λύση στο πρόβλημα αυτό ήταν να εισάγουμε αυτοκίνητα αντί να τα φτιάχνουμε μόνοι μας θυσίασε πολύ περισσότερα από το σύνολο της βάσης μηχανολογικών δεξιοτήτων.
Οι δυνάμεις που απελευθέρωσε η Μάργκαρετ Θάτσερ προκειμένου να νικήσει την Εθνική Ενωση Ανθρακωρύχων κατέστρεψαν ολόκληρες κοινότητες πριν αφαιμάξουν την κοινωνία μας. Καθώς διαδοχικές κυβερνήσεις απέτυχαν να τις δαμάσουν, οι ίδιες αυτές δυνάμεις τώρα απειλούν να μας καταβροχθίσουν όλους.
Η φούσκα της αγοράς ακινήτων που είναι η πηγή τόσων πολλών από τις πρόσφατες δυσκολίες μας, πήρε μπροστά από την Θάτσερ. Η πώληση δημοτικών κατοικιών στους ιδιοκτήτες τους ήταν δημοφιλής ιδέα τότε, αλλά με το να απαγορέψουν στα δημοτικά συμβούλια να χτίσουν καινούργια, τελικά έσπρωξαν τις τιμές προς τα πάνω καθώς η ζήτησε αύξανε. Όταν οι Συντηρητικοί περιέκοψαν τις κρατικές συντάξεις και ο κόσμος άρχισε να ψάχνει ένα τρόπο να εξασφαλίσει οικονομική σιγουριά για τα γεράματα του, τα τούβλα και τα οικοδομικά υλικά φάνταζαν σίγουρη επένδυση.
Χωρίς ισχυρά συνδικάτα να τους προστατέψουν, οι εργάτες είδαν τους μισθούς τους να παραμένουν σταθεροί ενώ το κόστος απόκτησης κατοικίας εκτοξεύονταν προς τα πάνω. Καθώς όλο και πιο δύσκολα οι νέοι αγοραστές μπορούσαν να πατήσουν την κλίμακα της αγοράς ακινήτων, ο πρόσφατα απορρυθμισμένος τραπεζικός τομέας άρχισε να προσφέρει όλο και πιο «ελκυστικά» δάνεια. Κι όλοι ξέρουμε που οδήγησε αυτή η κατάσταση.
Θα ήταν τίποτα από όλα αυτά διαφορετικό αν η Θάτσερ είχε ηττηθεί στην τιτάνια πάλη της το 1984;
Θα παρέμενε στην εξουσία για ακόμα τρία χρόνια, αλλά δεν είχε γευτεί αίμα. Και το ηττημένο Συντηρητικό κόμμα μπορεί να συνειδητοποιούσε νωρίτερα, ότι το τελικό κόστος του Θατσερισμού ήταν η αποκτήνωση της κοινωνίας.
[ Π² ]
Ο ψαράς, ο οδοντίατρος
και ο καιρός της αφθονίας
Φαντάσου έναν μώλο σ’ ένα μικρό όμορφο ψαροχώρι. Φαντάσου πλήθος τους ψαράδες να κάθονται κατάχαμα ή πάνω σε μικρά ψάθινα σκαμπό, με τα καπέλα και τα καλάμια τους και τα μικρά ή μεγαλύτερα καλάθια τους. Φαντάσου τη θάλασσα απέραντη ν’ απλώνεται μπροστά τους και τον ήλιο κάπου εκεί στον ορίζοντα να βουτά και σιγά σιγά να χάνεται, πλημμυρίζοντας με το αίμα του τον ουρανό. Φαντάσου…
Οι ψαράδες τοποθετούν με επαγγελματική ακρίβεια το δόλωμα στο αγκίστρι και το ρίχνουν στα νερά που τούτο το ειδυλλιακό απόγιομα δεν ταράζονται απ’ το παραμικρό αεράκι. Κάπου κάπου κάποιος ψαράς, νιώθει το καλάμι του να πάλλεται και το τραβάει απότομα ελπίζοντας ότι το ψάρι έχει τσιμπήσει. Τα μικρά ή μεγαλύτερα καλάθια παραμένουν άδεια, κανένα ψάρι δεν τσίμπησε σήμερα, αλλά ούτε και χτες, ούτε προχθές, ούτε την προηγούμενη εβδομάδα. Κι αυτό όχι γιατί στέρεψε η θάλασσα από ψάρια, όχι γιατί κάποια παράξενη επιδημία αφάνισε τον ψαροπληθυσμό, ούτε γιατί το μεγάλο ψάρι έφαγε το μικρό και το μικρό το μικρότερο και ούτω καθ’ εξής.
Κάπου κάπου κάποιο ψάρι δηλώνει την ύπαρξή του στ’ ανοιχτά και στην επιφάνεια της θάλασσας χαράζονται ομόκεντροι κύκλοι που προσθέτουν μια ακόμη πινελιά στο τοπίο. Ένας ψαράς μάλιστα ισχυρίστηκε ότι χτες εκεί στο βάθος του ορίζοντας τη νύχτα χόρευαν δελφίνια. Τότε γιατί δεν τσιμπάει τίποτα;
Σ’ αυτή την κρίση, που την ακούς πλέον καθημερινά στην τηλεόραση και τουλάχιστον τρεις φορές τη μέρα στις καθημερινές σου συναναστροφές, το να ψάχνεις για δουλειά είναι σαν να είσαι ψαράς σ’ εκείνο το μώλο, εκείνο το απόγιομα. Η Ισπανία ζει δύσκολες στιγμές, η κρίση ποτίζει όλο και περισσότερο τις συνειδήσεις των ανθρώπων, εκείνο που είναι χειρότερο απ’ την οικονομική ανέχεια είναι ο φόβος, η αβεβαιότητα, το «στέκομαι πάνω σ’ έναν χάρτινο πύργο και λίγο να κουνηθώ θα καταρρεύσει το οικοδόμημα και ‘γω θα βρεθώ μετέωρος στο κενό». Ψάρια υπάρχουν, όμως οι ψαράδες πολλοί, μάλιστα εκεί που μέχρι πρότινος τα ψάρια ξεπερνούσαν σε αριθμό τους ψαράδες, τώρα αυτοί είναι κατά πολύ περισσότεροι και ο μώλος μάλλον όπου να’ ναι θα καταρρεύσει απ’ το βάρος τους.
Τα πρωινά που πάω στη δημόσια υπηρεσία εργασίας, καθώς περιμένω στην ουρά για να γραφτώ σε κάποια αγγελία, παρατηρώ τους υπόλοιπους ψαράδες που σιωπηλά κάθονται δίπλα μου. Κάποιοι ήρθαν από άλλα ψαροχώρια, άλλοι απ’ την ενδοχώρα όπου η δουλειά σπανίζει, κάποιοι μετανάστευσαν από πολύ μακριά μαζί με την οικογένειά τους κι υπάρχουν κι εκείνοι που, παρόλο που είναι αυτόχθονες, η ηλικία τούς στέρησε την ευελιξία και την ετοιμότητα και πλέον το ψάρεμα γι’ αυτούς είναι σχεδόν μια πράξη ανέλπιδη. Σχεδόν μια πράξη απελπισίας. Πρόσωπα θλιμμένα, πρόσωπα σοβαρά, πρόσωπα θυμωμένα, πρόσωπα επίμονα. Η δημόσια υπηρεσία εργασίας είναι κάτι σαν τον προθάλαμο του οδοντογιατρού. Δε θέλεις να είσαι εκεί όμως επιλογή δεν έχεις∙ ο πονόδοντος δε σ’ αφήνει να ησυχάσεις.
Μένει να μιλήσουμε για τον καιρό της αφθονίας. Αλλά και τι να πούμε γι’ αυτόν; Αυτός σε πείσμα της κρίσης ή ίσως και εξαιτίας της είναι διαρκώς εδώ, διαρκώς παρών, διαρκώς να σου θυμίζει ότι το ειδυλλιακό αυτό τοπίο κάποιος άλλος το ζωγράφισε για σένα και ότι εσύ απλά βρέθηκες εκεί να ψαρεύεις, ένα απόγιομα, με τον ήλιο να βάφει τον ουρανό με χίλια χρώματα…τουλάχιστον αυτά παραμένουν εκεί, άσβηστα, στο βάθος του ορίζοντα.
Συνεχίζεται …
[ Η ]
ΠΟΥ ΠΗΓΑΝ ΤΑ ΦΡΑΓΚΑ;
Εξηγώντας τη χρηματοπιστωτική πυραμίδα
1. Η Μεγάλη Φούσκα του Ενεργητικού
Το εύκολο χρήμα τροφοδότησε μια σειρά από γιγαντιαίες φούσκες στην τιμή των σημαντικότερων στοιχείων του ενεργητικού όπως τα ακίνητα. Αυτές οι φούσκες τώρα σκάνε με βίαιες επιπτώσεις. Ο υπολογισμός της αξίας της παγκόσμιας οικονομίας είναι πολύ περίπλοκος, αλλά ο Εκόνομιστ έδωσε μια εκτίμηση, 115 τρις δολαρίων για τις αναπτυγμένες οικονομίες το 2002 – συμπεριλαμβανομένων ακινήτων, μετοχών και ομολόγων. Στο μπουμ που ακολούθησε, οι μετοχές μόνες του έφτασαν τα 51 τρις δολάρια. Αν εφαρμόσουμε τον ίδιο πολλαπλασιαστή και στις φούσκες άλλων στοιχείων του ενεργητικού καταλήγουμε σε συνολική αξία του ενεργητικού των αναπτυγμένων οικονομιών 290 τρις δολαρίων, ενώ το παγκόσμιο ΑΕΠ είναι γύρω στα 55 τρις δολάρια. Εκτοτε, η ιδιοκτησία κατοικίας έχει πέσει κατά 20% στο Ηνωμένο Βασίλειο και τα παγκόσμια χρηματιστήρια κατά 81%. Η τιμές των στοιχείων του ενεργητικού έχουν μεγαλύτερη σημασία απ’ ότι συνήθως γιατί οι χαλαροί όροι δανεισμού σήμαιναν μέχρι τώρα ότι οι καταναλωτές μπορούσαν να δανεισθούν έναντι της αξίας της κατοικίας τους ή των μετοχών που κατείχαν για να ξοδέψουν περισσότερο χρήματα.
2. Το Σκιώδες Τραπεζικό Σύστημα.
Το ρυθμιστικό σύστημα των Τραπεζών υφίσταται δριμεία κριτική, αλλά οι κανόνες που ρυθμίζουν την εμπορική τραπεζική πίστη είναι δρακόντειοι σε σχέση με το αυτό αποκαλούμενο «σκιώδες τραπεζικό σύστημα». Καθοδηγούμενο από επενδυτικές τράπεζες και hedge funds, οι χρηματιστές έβρισκαν όλο και πιο ακραίους τρόπους για να αποφεύγουν τους περιορισμούς στο πόσο μπορούσαν να δανεισθούν για να αυξήσουν τις αποδόσεις τους. Ένα οικονομικό εργαλείο ιδιαίτερα, τα παράγωγα, μεγάλωσαν τόσο ώστε επισκίασαν την αξία του πρωταρχικού χρέους στο οποίο βασίζονταν, φτάνοντας τα 62 τρις δολάρια, σύμφωνα με τη Διεθνή Ομοσπονδία Συμβάσεων Ανταλλαγής και Παραγώγων. Φαινομενικά, οι Συμβάσεις Ανταλλαγής Πιστωτικού Κινδύνου (credit default swaps CDS) και τα Δάνεια με Εξασφαλίσεις (collateralised debt obligations CDO) επέτρεπαν στους δανειστές να ασφαλίζονται απέναντι στον κίνδυνο να χρεοκοπήσει κάποιος δανειολήπτης και ως εκ τούτου δάνειζαν μεγαλύτερα ποσά με μεγαλύτερη ασφάλεια. Στην πραγματικότητα, οι χρηματιστές έχασαν κάθε επαφή με το ποιος κατείχε τι και προϊόντα όπως τα CDO οδήγησαν τη χρηματοπιστωτική μηχανική σ΄ ένα εξωπραγματικό κόσμο. Η θεωρητική αξία όλων των παραγώγων έφτασε τα 863 τρις δολάρια – υπερπολλαπλάσια της αξίας όλης της οικονομικής δραστηριότητας του πλανήτη.
3. Το Παραδοσιακό Τραπεζικό Σύστημα
Από τότε που ουρές άρχισαν να σχηματίζονται έξω από την Τράπεζα Northern Rock, ο κόσμος άρχισε να συνειδητοποιεί ότι όλες οι Τράπεζες είναι εγγενώς ασταθείς. Μέσω ενός συστήματος που ονομάζεται τμηματική αποθεματοποίηση, οι Τράπεζες έχουν το δικαίωμα να δανείζουν πολλαπλάσια ποσά από αυτά που δέχονται ως καταθέσεις – βάσει της υπόθεσης ότι ποτέ δεν θα ζητήσουν όλοι οι καταθέτες τα χρήματά τους ταυτόχρονα. Αντίθετα, απαιτείται να διατηρούν μικρά Δομικά Αποθέματα στις κεντρικές τράπεζες, για παράδειγμα 1 ευρώ για κάθε 4 ευρώ που δανείζουν. Για παράδειγμα, καταθέτεις 100 ευρώ, η τράπεζα μπορεί να δανείσει τα 80 σε κάποιον που θέλει ν’ αγοράσει ένα αυτοκίνητο. Η αντιπροσωπεία καταθέτει τα 80 ευρώ στο τραπεζικό σύστημα, και η τράπεζα ξαναδανείζει άλλα 64 ευρώ κ.ο.κ – δημιουργώντας κατ΄ αυτό τον τρόπο μέχρι και 360 ευρώ νέο χρήμα. Καθώς οι εμπορικές τράπεζες εύρισκαν όλο και πιο εξεζητημένους τρόπους για να μας σπρώχνουν να δανειζόμαστε και τα επιτόκια διατηρούνταν σε ιστορικά χαμηλά επίπεδα, αυτή η διαδικασία είχε σαν αποτέλεσμα τα στοιχεία του ενεργητικού (ή αλλιώς τα εκκρεμή δάνεια) των μεγάλων διεθνών εμπορικών τραπεζών να φουσκώσουν σε 39 τρις δολάρια σύμφωνα με την Τράπεζα Διεθνών Διακανονισμών.
4. Μετρητά σε κυκλοφορία
Το πιο στενό μέτρο του χρήματος ονομάζεται από τους οικονομολόγους ΜΟ και μετρά τα χαρτονομίσματα και τα κέρματα που κυκλοφορούν συν τα αποθέματα που οι εμπορικές τράπεζες είναι υποχρεωμένες να διατηρούν στις κεντρικές τράπεζες. Εξαιτίας της διαδικασίας σχηματισμού δανείων που περιγράψαμε παραπάνω, αυτή η μέθοδος να μετράμε το χρήμα μπορεί να οδηγήσει σ’ ένα πολύ χαμηλότερο νούμερο από το ποσό των μετρητών που θεωρητικά κινούνται σ’ όλο τον κόσμο ηλεκτρονικά. Το παγκόσμιο ΜΟ ήταν χοντρικά 3,9 τρις δολάρια τον Οκτώβριο του 2008. Αυτό όμως μεγαλώνει, εξαιτίας κυρίως της αύξησης της προσφοράς χρήματος στην Κίνα και στις ΗΠΑ. Οι απόπειρες να αποφευχθεί η οικονομική ύφεση αφού έσκασε η τελευταία επενδυτική φούσκα στο γύρισμα του αιώνα οδήγησε τις κεντρικές τράπεζες να μειώσουν τα επιτόκια σε ιστορικά χαμηλά επίπεδα. Δεδομένου ότι τα επιτόκια, στην ουσία, μετρούν την «τιμή» του χρήματος, αυτή η διορθωτική κίνηση για να αποφευχθεί η προηγούμενη χρεοκοπία συντέλεσε στην έκρηξη του φτηνού χρέους που προκάλεσε την τωρινή κρίση. Πολλοί σκεπτικιστές τώρα πιστεύουν πως βιώνουμε μια υπέρ-ύφεση η οποία οφείλεται στην αποτυχία να αντιμετωπιστούν τα προβλήματα που συσσωρεύτηκαν από τις προηγούμενες υφέσεις.
5. Τα αποθέματα χρυσού των κεντρικών τραπεζών
Από τότε που οι κεντρικές τράπεζες σταμάτησαν να οροιοθετούν το νόμισμα σύμφωνα με την αξία του χρυσού, το χρήμα έγινε μια νεφελώδης έννοια: μια υπόσχεση να πληρωθεί ο φέρων, περισσότερα ένα τσεκ από την κεντρική τράπεζα παρά μια διαρκής αποθήκευση πλούτου. Παρόλα αυτά, πολλές κεντρικές τράπεζες ακόμα διατηρούν σημαντικά αποθέματα χρυσού και ξένων νομισμάτων σαν μαξιλάρι απέναντι σε οικονομικές αναταράξεις. Το μέγεθος αυτών των αποθεμάτων χρυσού (μόλις 845 δις δολάρια) είναι μια ωμή υπενθύμιση για το πόσο η αξία του χρήματος είναι έκφραση εμπιστοσύνης, ή ίσως ένα κόλπο εμπιστοσύνης. Οι κεντρικές τράπεζες δε χρειάζεται να διατηρούν χρυσό σε μεγαλύτερη κλίμακα γιατί η τελική τους απάντηση σε μια σοβαρή κρίση θα είναι να τυπώσουν περισσότερο χρήμα. Αυτή η διαδικασία τίθεται τώρα σε εφαρμογή στο Ηνωμένο Βασίλειο και στις ΗΠΑ μέσω μιας παρέμβασης που ονομάζεται ποσοτική χαλάρωση. Οσοι ασκούν κριτική λένε ότι η κρίση αποκάλυψε την εγγενή αδυναμία του χάρτινου χρήματος.
Δημοσίευση σχολίου